مقالات و نوشتار های تحلیلی
نکات کلیدی تنظیم قراردادهای پروژه‌های ارائه خدمات BIM
نکات کلیدی تنظیم قراردادهای پروژه‌های ارائه خدمات BIM
مقدمه
با توجه به افزایش ضریب نفوذ مفهوم مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) در پروژه‌های صنعت ساخت کشور و به‌کارگیری بیشتر مشاوران تخصصی BIM در این صنعت؛ آشنایی با نکات مسائل حقوقی و قراردادی مرتبط با این خدمات فناورانه نیز بیش از گذشته اهمیت خود را پیدا می‌نماید. بالا رفتن سطح آگاهی در این موضوع باعث رضایت هر چه بیشتر طرفین قراردادها و همچنین بالا رفتن میزان تمایل کارفرمایان به استفاده از خدمات فناورانه و تمایل بیشتر به برون‌سپاری نیازهای فناورانه خود به شرکت‌ها و مجموعه‌های تخصصی می‌باشد.
پیش از شروع موضوع خاطرنشان می‌کند که فارغ از نکات مهمی که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد، فرض اولیه قرارداد فیمابین کارفرما و مشاورین و ارائه‌دهندگان خدمات فناورانه ازجمله مدلسازی اطلاعات ساخت این است که شاکله کلی این قرارداد ازلحاظ حقوقی دارای ویژگی‌ها و استاندارد تعریف‌شده قراردادهای عرف در کشور باشد.
نویسنده : مهندس سعید خلیلی
مدیر عامل شرکت فناورانه "بنا یار مهراز ایرانیان"
اقتباس و برداشت از این مطلب با ذکر منبع بلامانع است
مدیر عامل شرکت فناورانه "بنا یار مهراز ایرانیان"
اقتباس و برداشت از این مطلب با ذکر منبع بلامانع است
1-مدت‌زمان اجرای قرارداد واقع‌بینانه باشد:
یکی از چالشی‌ترین موضوعات پیش روی فرآیند اجرایی پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها، تخمین دقیق و واقع‌بینانه از مدت‌زمان موردنیاز در برهه‌های زمانی پیش رو طرفین قرارداد می‌باشد. به همین دلیل انعکاس دقیق زمان اجرای پروژه با توجه به جمیع جهات بسیار حیاتی می‌باشد. زمان پروژه‌ها با توجه به نیروی انسانی مشاور BIM در هر دیسیپلین و نیازهای مختلف فناورانه کارفرما (معماری، سازه، برق و مکانیک، مدیریت و کنترل پروژه، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، ...). جزئیات موردنیاز هر بخش از پروژه در مدت‌زمان اجرای پروژه تأثیر مستقیم داشته و نباید به هر قیمتی و صرفاً جهت جذب پروژه و یا رضایت کارفرما زمانی را مغایر با توانایی‌های واقعی تیم برای انجام پروژه در نظر گرفت. در صورت نیاز کارفرما به کاهش مدت‌زمان اجرای پیاده‌سازی BIM در پروژه؛ بایستی تأثیر این موضوع را در افزایش هزینه نیروی انسانی و تجهیزات سخت‌افزاری را در نظر گرفت.
مهندس سعید خلیلیمدیر عامل شرکت بنا یار مهراز ایرانیان
2-قرارداد دارای پیوست زمان‌بندی باشد:
مطمئناً یکی از پیوسته‌ای مهم در هر قرارداد ارائه خدمات مشاوره‌ای، پیوست جزئیات زمان‌بندی انجام آن می‌باشد. در موضوع قراردادهای مشاوره BIM، ارائه کلیه جزئیات انجام پروژه به‌صورت گانت چارت، شروع و پایان هر بخش، تعیین مایلستون ها و نقاط عطف و با در نظر گرفتن مناسب همپوشانی‌ها، پیش‌نیازها و پس‌نیازهای هر فعالیت توصیه می‌گردد که برای تهیه گانت چارت زمان‌بندی از نرم‌افزارهایی چون MSP (مایکروسافت پروجکت) بهره گرفته شود. مفروضات مدل زمان‌بندی اجرای پروژه با واقعیت سازمانی و توانایی‌های نیروی انسانی و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مشاور باید تطابق داشته باشد.
با عنایت به حساسیت فوق‌العاده قراردادهای پیاده‌سازی BIM ازلحاظ زمانی و تحویل به‌موقع دیسیپلین‌ها به تیم اجرایی پروژه جهت برنامه‌ریزی دقیق‌تر و شروع عملیات اجرایی در هر بخش، نیاز پیوست زمانی قرارداد که شامل و دربرگیرنده کلیه ملاحظات زمان‌بندی به همراه جزئیات دقیق پیش‌نیازی و پس‌نیازی فعالیت‌ها می‌باشد بسیار حیاتی است. کلیه نقاط عطف در مدلسازی و دیگر خدمات بایستی مشخص گردیده و ارتباط منطقی بین آن‌ها برقرار گردد.
3- قرارداد دارای پیوست توضیحات LOD:
بی‌شک یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های جدایی‌ناپذیر قراردادهای مشاوره ارائه خدمات BIM، جدول توضیحات مرتبط با سطح جزئیات المان‌های معماری، سازه، برق و مکانیک (LOD) می‌باشد. با توجه به کافی نبودن صرف اشاره به اعداد LOD هر دیسیپلین (100، 200، 300، 350، 400) و همچنین گستردگی مطالب در آئین‌نامه‌هایی چون BIM forum و یا پیوست 3 دستورالعمل پیاده‌سازی BIM در پروژه‌های عمرانی (منتشرشده در شهریورماه 1400 توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران)، نیاز توضیحات شفاف و دقیق در خصوص سطح جزئیات هر المان و دیسیپلین و تبیین دقیق آنچه باید در هر رشته مدلسازی گردد و میزان جزئیات المان‌ها در یک پیوست یا بخش منضم به قرارداد نیاز جدایی‌ناپذیر این نوع از قراردادها می‌باشد. در قرارداد باید در کمال شفافیت مشخص نمود که خروجی‌های مدلسازی در هر دیسیپلین دارای چه ویژگی‌ها و جزئیاتی می‌باشد که در آینده محلی برای دعاوی بین مشاور BIM و کارفرما و از طرفی خارج شدن ریل پروژه از مسیر واقعی خود گردد. شایان‌ذکر است که تعیین LOD در هر پروژه با توجه به نیازهای فنی کارفرما و میزان و کیفیت خروجی‌ها تعیین می‌گردد.
4- تبعات مالی و زمانی تا خیرات احتمالی از سوی کارفرما و مشاور، شفاف‌سازی گردد:
از واقعیت‌های جدایی‌ناپذیر در حین اجرای هر پروژه موضوعات پیش‌بینی‌نشده و یا اتفاقات و موضوعاتی است که باعث به تأخیر افتادن مدت‌زمان اجرای پروژه و ارائه خدمات توسط مشاور BIM می‌گردد. دلایل این تاخیرات می‌تواند از سوی مشاور و یا کارفرما باشد و به هر رو باعث ضرر و زیان هر یک از طرفین قرارداد و یا بروز مشکلات پیش‌بینی‌نشده‌ای گردد. بدین ترتیب لازم است بروز حالت‌های مختلف و جبران خسارت‌های ناشی از این تاخیرات و همچنین مجاز و غیرمجاز بودن آن‌ها در قرارداد صورت پذیرد تا زمینه هرگونه دعاوی احتمالی و درگیری طرفین قرارداد فراهم نگردد.
5- نحوه دریافت و ارسال اطلاعات، فایلها و ... و همچنین ذخیره‌سازی آن‌ها مابین مشاور و کارفرما به‌صورت روشن و دقیق معین گردد:
ماهیت اجتناب‌ناپذیر پروژه‌های پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها، تولید اطلاعات، فایلها و محتوای دیجیتالی است که تقریباً تمامی آن‌ها توسط نرم‌افزارهای کامپیوتری متنوع و ابزارهای مختلف مبتنی بر مدلسازی اطلاعات ساخت صورت می‌پذیرد و لازم است که در هر مرحله از اجرای پروژه بین مشاور و کارفرما و یا دیگر اعضای درگیر در پروژه (طراحان، پیمانکاران، ...) مورد تبادل قرار گیرد. تعیین نحوه دریافت و ارسال این اطلاعات و مبادی آن‌ها ازجمله ایمیل و یا دیگر پلتفرم‌ها در قرارداد از نکات مهم قراردادهای ارائه خدمات BIM می‌باشد که بایستی به‌روشنی در مورد آن صحبت گردد. شایان‌ذکر است که در مشخص نمودن این مبادی دیجیتالی به قوانین حاکم در کشور که در به رسمیت شناختن و یا نشناختن هر یک از روش‌های ارسال و دریافت اطلاعات تأثیرگذار می‌باشد توجه ویژه گردد.
6- اسناد، گزارشات؛ فایلها و انواع خروجی ها در طول اجرای پروژه دقیقا معین گردد:
همان‌طور که در بخش قبلی اشاره شد تقریباً کلیه اطلاعات مبادله شده فیمابین مشاور BIM و دیگر ذینفعان دخیل (کارفرما، طراحان، پیمانکاران و ...) ماهیت دیجیتالی داشته که تقریباً می‌توان گفت این اطلاعات شامل مکاتبات، گزارش‌های مرحله‌ای، فایل‌های Native هر دیسیپلین () Revit, Tekla, …و open BIM (IFC, …)، اتوکد (DWG)، اکسل، ویدئو، عکس و ... می‌باشد. انواع بافت ها؛ نرم‌افزارها و دیگر فایل‌های مورد تبادل بایستی در متن قرارداد و یا پیوست ها و یا دیگر اسناد منضم به قرارداد (EIR, BEP, …) به‌روشنی بیان و مشخص گردد.
7- تغییرات پس از نهایی شدن بخشی از پروژه و خدمات موردنیاز کارفرما در حین ساخت شفاف‌سازی گردد:
تغییرات جزو جدایی‌ناپذیر پروژه‌های صنعت ساخت می‌باشد. می‌توان یکی از مزایای پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها را نیز مدیریت تغییرات در حین طراحی و ساخت نام برد. اما نکته و موضوع حائز اهمیت در قراردادهای ارائه خدمات مدلسازی اطلاعات ساخت و مشاوره BIM در پروژه‌ها، مشخص نمودن دقیق دامنه مجاز تغییرات در حین اجرای پروژه و چگونگی برخورد طرفین قرارداد با این تغییرات ازلحاظ مالی و زمانی می‌باشد. طرفین قرارداد بایستی زیرساخت‌های حقوقی مناسبی را در حین برخورد به شرایطی که نیاز به مدلسازی مجدد پروژه در هر دیسیپلین و یا بخشی از آن را فراهم نموده باشند که بتوانند بدون هرگونه اختلاف به ادامه پروژه بپردازند. از سوی دیگر مطئنا در حین ساخت تغییرات جزئی و یا کلی بین واقعیت اجراشده در پروژه و مدل‌های مبتنی بر بیم به وجود می‌آید که بایستی وظیفه مشاور BIM در انجام این تغییرات و میزان هزینه دریافتی بابت آن به‌روشنی مشخص گردد. در این خصوص بایستی با توجه به زمان انجام و اتمام پروژه‌ها در زمان ساخت نسبت به تعدیل ارقام ریالی مشاور بیم نیز در طول زمان تصمیم‌گیری گردد.
8- در خصوص خدمات پس از ارائه نهایی خدمات (پشتیبانی فنی، آموزشی و ...) کاملاً شفاف‌سازی گردد:
یکی از دغدغه‌های به‌حق کارفرمایان در پروژه‌های ارائه خدمات بیم توسط مشاوران BIM؛ تعیین تکلیف در خصوص موضوعات آموزشی به کارکنان و پرسنل و مجریان پروژه در راستای بهره برداری از اطلاعات تولید شده توسط مشاور بیم می باشد. از سوی دیگر موضوع پشتیبانی فنی و یا آموزش کارکنان و پرسنل کارفرما در سطوح مختلف مستلزم صرف هزینه و استفاده از نیروی انسانی در مقاطع زمانی مختلف می‌باشد، ازاین‌رو موضوع اشاره‌شده بایستی به‌روشنی در قراردادهای ارائه خدمات BIM اشاره و ازنظر مالی، زمانی و تعهدات طرفین تعیین تکلیف گردد. توصیه می‌گردد مدت‌زمان این‌گونه از خدمات خارج از چارچوب کلی قرارداد تعیین گردد.
